Điều thú vị về lễ hội “Kodomo no hi” (Children day/ Lễ hội bé trai)

Cứ mỗi đầu tháng 5 hằng năm là ở Nhật lại rợp trời cờ cá chép tung bay trong gió, mỗi nhà đều treo 3 hoặc 5 cờ, với các màu chủ đạo là: đen, xanh lá, xanh tím, xanh lam, đỏ. Đây cũng là dịp lễ đặc biệt trong văn hóa của đất nước hoa anh đào và được người dân Nhật Bản gọi là “lễ hội Kodomo no hi” - Lễ hội bé trai.

Cờ cá chép ở Nhật Bản được treo tung bay vào mỗi ngày tháng 5 (Nguồn: Ảnh mạng).

Được biết, thời xa xưa, vào ngày Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 Âm lịch) hay còn gọi là ngày Tango no sekku (端午の節句) - Ngày đánh dấu, báo hiệu cho mùa xuân, cây xanh đâm chồi nảy lộc, mùa sinh trưởng tự nhiên của mọi loài và cũng là mùa dịch bệnh dễ sinh sôi, con người dễ ốm do chuyển mùa. Các gia đình Nhật hoàng và giới quý tộc sẽ bắt đầu tổ chức phát thuốc phòng bệnh, những buổi lễ phi ngựa bắn tên nhằm tiêu diệt phòng trừ tà ma dựa theo phong tục lễ tết Đoan Ngọ của người Trung Hoa. Đến thời Kamakura (1185 -1333) – thời kỳ bắt đầu Samurai, các gia đình Samurai thay đổi tập tục này bằng việc treo những lá cờ (Nobori), mũ giáp (Kabuto), hay vũ khí chiến đấu trước cổng và hàng rào, với người dân thường họ sẽ trang trí bằng mũ giáp và hình nộm Samurai được làm từ giấy. Cho đến thời Edo, phong tục này phổ biến trong toàn dân vì chính phủ Nhật quy định đây là ngày lễ quan trọng trong năm. Sau này, khi người Nhật chuyển sang dùng Dương lịch, ngày này cũng được chuyển sang tổ chức vào ngày 5/5 Dương lịch hàng năm, và được gọi là Ngày thiếu nhi (Children day) để tránh sự phân biệt giới tính. Cũng chính vì trước kia, do các gia đình dân thường không có cờ để treo như gia đình Samurai nên họ đã dùng cờ cá chép – Koinobori để treo.

Búp bê võ sĩ (musha-ningyo, 武者人形).

Khung cảnh Koinobori tung bay trên bầu trời Nhật Bản từ tháng 4 đến đầu tháng 5 tượng trưng cho hình ảnh cá vượt vũ môn bơi ngược dòng thác để hóa rồng, mang theo ước nguyện của những bậc cha mẹ mong muốn cho những đứa trẻ có thể làm nên sự nghiệp lớn và thành công trên đường đời. Việc treo cờ còn mang ý nghĩa chúc phúc những bé trai sẽ trưởng thành khoẻ mạnh. Với các gia đình Nhật Bản ở thành phố không có không gian treo cờ thì họ sẽ treo trên ban công hoặc cửa sổ. Bên cạnh cờ cá chép, họ còn treo chong chóng, các sợi dây đủ màu sắc để chúng cùng bay phất phơ trong gió hay trưng bày búp bê võ sĩ (musha-ningyo, 武者人形) hoặc là bộ áo giáp võ sĩ trong nhà nữa.

Áo giáp, mũ sắt vốn được dùng để bảo vệ tính mạng của các võ sĩ trong chiến tranh. Vì vậy, việc trưng bày những đồ vật này trong nhà là để cầu mong cho con trai mình được khỏe mạnh. Áo giáp và mũ sắt cũng có nhiều kiểu khác nhau. Áo giáp thì thay đổi theo thời gian do sự phát triển của vũ khí chiến đấu. Còn mũ sắt lại mang nhiều ý nghĩa đặc biệt. Chẳng hạn như mũ sắt có hình trăng lưỡi liềm trên đầu là biểu hiện cho sự bất tử, hình con chuồn chuồn biểu hiện cho chiến thắng, hình con bọ ngựa biểu hiện cho khả năng tiên đoán được tương lai, hình chữ Ái biểu hiện cho thần chiến tranh…Trong các biểu tượng được gắn trên mũ sắt thì phổ biến nhất phải kể đến biểu tượng Kuwagata (hình chiếc mai/thuổng, một dụng cụ làm nông), biểu tượng này thể hiện sự kính trọng đối với tổ tiên.

Sở dĩ ngày nay nhiều người thấy cờ cá chép Koinobori có ba màu sắc chính là đen, đỏ, xanh chính là biểu hiện cho người cha, người mẹ và trẻ con trong một gia đình. Theo thuyết ngũ sắc, ba màu này thể hiện cho những đức tính sau:

+ Màu đen biểu hiện cho mặt nước mùa đông tĩnh lặng. Người cha theo quan niệm của người xưa phải là người phải trầm tính, và nước là nơi bắt nguồn của mọi sự sống.

+ Màu đỏ là màu lửa vào mùa hạ. Mùa hạ là mùa sinh sôi nảy nở của muôn loài, và lửa làm cho vạn vật sinh trưởng dồi dào, cũng là biểu hiện cho trí tuệ. Nên đây là màu biểu trưng cho người mẹ.

+ Màu xanh là màu của cây cỏ mùa xuân đâm chồi nảy lộc, vươn thẳng, biểu hiện cho sự phát triển của trẻ em.

Ba chú cá chép cũng biểu hiện cho những yếu tố không thể thiếu được trong một gia đình là sự an định và cung cấp nguồn sống từ người bố, trí tuệ và nuôi dưỡng từ người mẹ để phát triển sự trưởng thành và phồn vinh từ thế hiện tương lai. Ngoài ra, ở nhiều nơi người ta còn treo cả cá chép màu cam và nhiều màu sặc sỡ khác. Có gia đình còn treo số cờ cá chép theo đúng số thành viên trong gia đình mình nữa.

Trong lễ hội này người ta cũng hay làm Obento (Cơm hộp thập cẩm) , Kashiwa mocha (Bánh nếp nhân đậu được gói trong lá sồi) hay cơm có hình cá chép (Mugi gohan),…để cầu chúc và mong muốn cho con mình được mạnh khỏe và phát triển tốt…

Jim (TH)